4. Правопис слів з ó-u
У польській мові звук { у} передається літерами ó та u
cud, róg, mur, muzyka, kura, podróż
góra kura
Правопис літери ó
Правила стосуються двох випадків:
коли до польського слова можна підібрати таку форму, щоб сумнівна буква ( U ? Ó?) змінилася на О або Е;(Ó wymienne)
коли слово не можна поставити у таку форму.(Ó niewymienne)
Ось правило на польській мові:
Pisownia wyrazów z Ó wymiennym
Literę ó piszemy w wyrazach wtedy, jeżeli w innych formach tego samego wyrazu lub w wyrazach pokrzewnych wymienia się ono na o lub e.
Na początku wyrazu piszemy ó w wyrazach:ósmy, ósemka, ósma, ósmoklasista, ów, ówczesny, ówczesność, ówże.
Na końcu wyrazu ó nie występuje nigdy.
bój, czwórka, dróżka, dwór, główka, gotów, jagódka, kąpielówki, kółko, nóżka,
Kraków, krówka, łóżko, miód, mnóstwo, mój, mróz, mówić, mrówka, nóż,
nóżka, obrót, odwrót, ogród, ogródek, ósmy, parowóz, pióro, pocztówka, podróż,
podwórko, podwórze, pokój, pomóc, pół, próg, przewrócić, przód, pszczółka,
samochód, siódmy, sposób, spódnica, stołówka, stóg,swój, szósty, trójka, twój,
trójkąt, wieczór, wokół, wódz, wór, wrócić, wspólny, współczucie, wśród, zawód,
zbiórka, zdrów, ziółko, znów, pójść.
Pisownia wyrazów z Ó niewymiennym
W wielu wyrazach ó nie wymienia się na o. Nazywamy go ó niewymiennym.
W języku ukrainskim lub rosyjskim w odpowiednich wyrazach często występuje o lub e.
chór, córka, góral, góralczyk, górnik, górzysty, jaskółka, Józio, kłócićsię, król,
królewicz, królewna, królik, królowa, krótki, kryjówka, który, ogórek, ołówek,
oprócz, pagórek, płótno, powtórzy, półki, późno, próbować, również, równina,
równy, róża, różny, różowy, skóra, wiewiórka, włóczka, w ogóle, wróbel,
wróżba, żółty, żółw.
Давайте порівняймо слова польської та української мов:
róża - рожа
góra - гора
żółty - жовтий
pióro - перо
Запам'ятайте, коли слід писати ó:
На початку слів: ósmy, ósemka, ósma, ósmoklasista, ów, ówczesny, ówczesność, ówże пишемо ó;
у закінченнях -ów: placów, sklepów, kwiatów, butów, rowerów ... (родовий відмінок іменників чоловічого роду у множині);
у назвах міст із закінченням -ów: Kraków, Gorzów, Bełchatów, Tarnów, Rzeszów;
у закінченнях -ówka, -ówna, -ówko: dachówka, makówka, Nowakówna,cesarzówna, młynarzówna, słówko, pocztówka, kreskówka, złotówka...
винятки: wsuwka, zasuwka, skuwka, przesuwka, zakuwka, okuwka, odkuwka.
Вивчіть віршик, щоб запам'ятати правило:
Kiedy ó, a kiedy u?
Nikną wszelkie niepokoje,
kiedy stwierdzę: dwójka - dwoje.
Nie drży także ma stalówka
pisząc: -ówna, -ów i –ówka.
Zaokrąglam ó w dwu słowach
ósmy, ów, bo: osiem, owa.
I jeszcze jedna dobra rada:
Tam, gdzie słyszysz „-ów” wyraźnie
„ o z kreseczką” pisz odważnie.
Również „-ówna” no i „-ówka”
Nie przeszkodzą ci w klasówkach
Є певна закономірність, яка допомагає правильно записати слово, якщо Ви вагаєтеся чи забули правила.
Підбираємо до польського слова відповідне українське. Буква О , І, Е підкаже, що треба писати ó. Якщо в українському слові стоїть буква У, то пишемо в польському слові u.
У випадку з ó незмінювальним, якщо не вдається знайти українського відповідника польському слову, його правопис треба запам'ятати: córka, szczegół, wiewiórka, żródło, jaskółka, żółw, włócznia.
Завдання
Замість пропусків запишіть ó / u:
wiecz_r (вечір)- wieczory
dw_r (двір) - dwory
sz_sty (шостий)- sześcioro
k_k_rydza (кукурудза)
brz_zka (берізка)- brzezina
n_żka-(ніжка)- noga
_ciecha (утіха)
og_rek (огірок)
dop_ki (допоки)
wsp_lny (спільний)
m_zg (мозок)
kr_l (король)
pł_tno (полотно)
Запам'ятайте, коли слід писати u:
- майже завжди на початку слів: upał, ubiór, ucho, ukryć, ugryźć, uderzyć, uwierzyć;
- на кінці слів: na dachu, na biurku, na lotnisku, bratu, wiatru, papieru;
- у закінченнях -unio, -unia, -usia, -un, -unek, - unka: mężunio, tatunio, babunia, siostrunia, mamunia, opiekun, zwiastun, rysunek, pocałunek, meldunek, opiekunka, Rumunka ;
- у закінченнях -uchny, -uchna, -uch: bieluchny, złociuchny, córuchna, leniuch, duch;
- у закінченнях -uszko, -uszka, -uszek: poduszka, kaczuszka, serduszko, brzuszek, maluszek, kożuszek;
-у закінченнях -us, -uś, -usia, -uśki: kaktus, całus, Kubuś, tatuś, mamusia,kawusia, miluśki, cichuśki;
- у закінченнях -ulo, -ulek, -uleńka, -ulec, -ula,- ulka: dziadulo, ojczulek, podkoszulek, matuleńka, damuleńka, budulec, chamulec, matula, cebula, babulka, brzydulka;
- у закінченнях -utki, -uga, -ur: grubiutki, malutki, smuga, papuga, szaruga, sznur, wilczur;
- у дієсловах, наприклад: psuć, kuć, prujemy, snujesz, żujesz;
- у дієсловах, що мають закінчення : -uję, -ujesz, -uje, -ujemy, -ujecie, -ują, -uj виняток stój:
Tułacz wędruje, pies poszczekuje,
Kucharz gotuje, zupy próbuje,
Murarz muruje, domy buduje,
Stolarz hebluje, deski piłuje,
Krawcowa szyje, pruje.
Jeżeli dość masz tego -uje,
O tym, że -uje się nie kreskuje
pamiętaj zawsze, a pocałuje
Cię mama za to i podziękuje,
Żeś wreszcie przestał przynosić dwóje.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Закріпіть знання, виконавши он-лайн диктант і перевіривши правильні відповіді.
Курсором мишки виберіть замість пропусків один із варіантів ó /u.
Початковий рівень:
Диктант 1
Диктант 2
Середній рівень:
Диктант 3
Диктант 4
Диктант 5
Диктант 6
Інтерактивні орфографічні вправи. Обери u чи ó (натисни на малюнок)
